آواز های موسیقی سنتی ایران

آوازهای موسیقی سنتی ایران قسمتی از هویت ملی کشور هستند و جزئی از موسیقی ردیف دستگاهی ایران محسوب می شوند . همان طور که در مقاله ی موسیقی سنتی ایرانی توضیح دادیم ، هر یک از دستگاه ها دارای یکسری گوشه می باشند که این گوشه ها ملودی های کوتاهی هستند که مختص نوازندگان می باشند ، آواز هم در موسیقی سنتی ایرانی به اصطلاحی گفته میشود که برای توصیف مجموعه ای از گوشه ها به کار میرود که مختص خوانتدگان میباشد.
با این تفاسیر شاید برایتان سوال پیش آید که فرق دستگاه و آواز در چیست ؟
در مقاله ی دستگاه های موسیقی سنتی ایران در مورد تمام 7 دستگاه به صورت کاملا مفصل توضیح داده ایم.
در ادامه با ما همراه باشید تا سه مورد از تفاوت های اصلی آواز و دستگاه را در این مقاله مورد بررسی قرار دهیم . 

تفاوت دستگاه و آواز در موسیقی سنتی ایران چیست ؟

آواز های موسیقی سنتی ایران به قدری زیبا و دلنشین هستند که مردم زیادی از سراسر جهان برای شنیدن قطعات و آواز های اصیل ایرانی خودشان را به کنسرت های خوانندگان بزرگ کشورمان میرسانند .
زنده یاد استاد محمدرضا شجریان یکی از مشهورترین و پرطرفدارترین خوانندگان ایرانی بودند که در سراسر جهان مخاطبان زیادی داشتند و دارند.
اولین تفاوت این است که آواز متر مشخصی ندارد اما قطعات دستگاهی دارای وزن های مشخصی هستند.
دومین تفاوت اینکه در اجرای قطعات سازی (بدون خواننده) خواننده اجرایی ندارد اما در آواز این اتفاق بسیار نادر است.
و سومین تفاوت این است که گستره صوتی آواز و دستگاه با هم متفاوت است . گستره صوتی آواز معمولا کمتر از یک اکتاو است اما گستره صوتی دستگاه بیش از یک اکتاو می باشد.

آواز های پنجگانه موسیقی سنتی ایرانی 

 آواز های موسیقی سنتی ایران مثل قطعات دستگاهی که هر کدام در دستگاه و کوک خاصی اجرا می شدند ، آواز هم اینگونه است .به عنوان مثال در موسیقی های امروزه هر یک از آهنگ ها سبک مختلفی دارند که همه ی ما با این سبک ها مقداری آشنایی داریم مثل سبک پاپ ، رپ ، سمفونیک ، جاز و کرال. آوازهای موسیقی سنتی ایرانی هم دارای سبک های مختلفی هستند . 
موسیقی سنتی ایران دارای ۵ آواز است که عبارتند از : آواز ابوعطا ، آواز بیات ترک ، آواز افشاری ، آواز دشتی و آواز بیات اصفهان . 
همانطور که گفتیم موسیقی ردیف دستگاهی ایران شامل ۷ دستگاه و ۵ آواز می باشد که آواز های ابوعطا ، افشاری ، بیات ترک و آواز دشتی از متعلقات دستگاه شور هستند و آواز بیات اصفهان از متعلقات دستگاه همایون است . 

آواز ابوعطا :

یکی از آوازهای پنجگانه موسیقی ایران آواز ابوعطا است که از متعلقات دستگاه شور می باشد و از درجه ی دوم شور شروع میشود . گوشه حجاز در آواز ابوعطا نقش کلیدی دارد اوج آواز ابوعطا در این گوشه اجرا می شود .
آهنگ آمده ام که سر نهم از استاد شجریان یکی از معروف ترین آواز های ابوعطا می باشد . 

---

آواز افشاری :

آواز افشاری یکی دیگر از آوازهای موسیقی سنتی ایرانیست که از متعلقات دستگاه شور محسوب می شود و از درجه چهارم شور شروع میشود . این آواز یکی از جذاب ترین سبک هاست که با موضوعاتی مانند عشق ، دلتنگی و مسائل احساسی عمیق در ارتباط است . 
آهنگ دوش دوش استاد شجریان نمونه ای از آواز افشاری می باشد . 

---

آواز بیات ترک : 

آواز بیات ترک یا بیات زند یکی دیگر از اواز های پرطرفدار ایرانیست که به علت داشتن واژه ترک اشاره به مردمان قشقایی دارد . این آواز یکی دیگر از متعلقات دستگاه شور است که از نت سوم شور شروع میشود . از گوشه های مهم این آواز می توان به روح الارواح اشاره کرد . 
آواز غم زمانه خورم یا فراق یار کشم از استاد شجریان نمونه ای از آواز بیات ترک است .

---

آواز دشتی : 

آواز دشتی یکی از پرطرفدارترین و زیباترین آوازهای ایرانی است که همانطور که همگی می دانیم بسیار غم انگیز است و به دلیل  سوز زیادی که دارد اکثرا با شنیدن این قطعه می توانند تشخیص دهند که این آواز دشتی است  . 
آواز دشتی از درجه پنجم شور شروع می شود .
آهنگ شب به گلستان تنها منتظرت بودم یک نمونه از آوازهای دشتی می باشد . 

---

آواز بیات اصفهان : 

آواز بیات اصفهان یکی دیگر از آواز های اصیل ایرانیست که از نت چهارم همايون شروع میشود این اواز احساس بین غم و شادی را توصیف می کند . آهنگ امشب شب مهتابه نمونه ای از آواز بیات اصفهان است که یکی از آوازهای اصیل و قدیمی موسیقی ایران می باشد .

یکی دیگر از خاطره انگیزترین تصانیف موسیقی ایران قطعه خانقاهی * باز هوای وطنم * در مایه بیات اصفهان است که آهنگساز اثر عبدالصمد عندلیبی و شعر آن منسوب به شیخ احمد جام و اولین خواننده های آن جلال نصیری کرمانشاهی ، حشمت الله لرنژاد و جلال الدین محمدیان بودند.
این تصنیف خانقاهی چنان در میان مردم مقبول افتاد که به دفعات توسط هنرمندان دیگر نظیر شهرام ناظری ، شاپور رحیمی ، محمدرضا لطفی و دیگر هنرمندان نیز اجرا شد.